... i druga ;)

Śląskiego na wasoło część pierwsza...

Kultura Ludowa Wielkopolski

  



     Na kulturę ludową Wielkopolski składają się tańce i śpiewy regionalne pielęgnowane obecnie w zespołach folklorystycznych, a także lokalna gwara, zwyczaje czy tradycyjna kuchnia.
W wiejskim krajobrazie ciągle jeszcze są obecne wiatraki i drewniane kościółki.
      WIATRAKI

Gwarowo nazywane też wiatroki, występowały jako tańce samodzielne towarzyskie, zespołowe i figurowe w zachodniej Wielkopolsce – rejon Zbąszynia, Nowego Tomyśla i Dąbrówki Wielkopolskiej. Tancerze poruszają się w parach, biegając lub obracając się po obwodzie koła. Inną formą wiatraków jest taniec wykonywany w parze w miejscu - szybkie obroty pary dookoła własnej osi. W rejonie Szamotuł czy Kościana wiatraki stanowią przyspieszone zakończenie jakiegoś tańca np. wiwatów,  kilkoma obrotami w parze.



  http://regionwielkopolska.pl

Kultura Mazowsza

        Mazowsze jest oknem wystawowym polskiej kultury na świat. Ze względu na burzliwą historię nie zachowało się wiele oryginalnych miejsc dziedzictwa kultury materialnej. Pamiątką przeszłości Polski i regionu są m.in. Zamek Królewski w Warszawie, zabudowa Warszawy oraz liczne pałace i dworki szlacheckie w regionie. W Warszawie dominuje jednak nowoczesność: realizuje się tu obecnie wiele obiektów zadziwiających niekiedy śmiałością architektonicznych wizji.
W literaturze Polski Mazowsze zajmuje miejsce szczególne: z Warszawą oraz podwarszawskimi miejscowościami związanych było wielu twórców. W XVI w. w Czarnolesie tworzył Jan Kochanowski, ojciec poezji polskiej. Na Mazowszu żywiołowo rozwijało się w XVII w. pamiętnikarstwo i literatura szlachecka. W Żelazowej Woli przyszedł na świat najwybitniejszy polski kompozytor, Fryderyk Chopin. Jego utworów były często inspirowane folklorem regionu. Muzyka Chopina jest przemawiającą do każdego odbiorcy kwintesencją polskiego romantyzmu.
Kultura Mazowsza tworzyła się dzięki przenikaniu wielu tradycji. Region był tyglem, w którym spotykali się przedstawiciele różnych wizji, prądów i narodowości. Z racji stołeczności, z Warszawą związanych było wielu spośród polskich twórców: malarzy, kompozytorów i pisarzy. Dzisiejsza oferta kulturalna Mazowsza to obcowanie zarówno z bogatym dziedzictwem przeszłości, które ukształtowało Polaków przez ponad dziesięć wieków, jak i z kulturą współczesną.

 http://regiony.poland.gov.p

Silesia

 Kulturę województwa śląskiego cechuje zróżnicowanie, będące efektem przenikania się różnych tradycji kulturowych oraz nowych form wyrazu prezentowanych przez współczesnych twórców. Województwo nasze jest obszarem wielokulturowym, ukształtowanym przez wpływy zamieszkującej go ludności pochodzenia polskiego, niemieckiego, czeskiego oraz żydowskiego (dzieje regionu, zachodzące w nim procesy społeczne są typowe dla regionów przygranicznych). Jest regionem o zróżnicowanych kulturowo obszarach i silnym poczuciu tożsamości etnicznej.
Materialnym wyrazem bogactwa i wielowątkowej tradycji są charakterystyczne dla regionu zabytki, takie jak drewniane kościółki o konstrukcji zrębowej (w trzech regionach Polski, w tym w województwie śląskim jest ich więcej niż w całej Europie), zabytki związane z kulturą przemysłową (m.in. fabryczne zespoły patronackie - Giszowiec, Nikiszowiec, Sosnowiec, podziemne wyrobiska - Tarnowskie Góry, Zabrze, Rybnik, zabytki techniki - ich liczbę szacuje się na kilka tysięcy), zabytki architektury mieszkalnej (np. 38 układów urbanistycznych, bytomska secesja), kompozycje krajobrazowe (w tym 98 zabytkowych parków). Zmieniające się granice państw, które przebiegały przez obszar dzisiejszego województwa śląskiego, pozostawiły unikalne zabytki architektury militarnej - od zamków - warowni usytuowanych na Jurze Krakowsko - Częstochowskiej po śląski obszar warowny z lat 30. XX wieku.


 http://www.slaskie.pl

Kultura Kaszubska

Słowiańską ludnością autochtoniczną Pomorza, zazwyczaj określa się mianem Kaszubów. W średniowieczu na przełomie X i XI wieku, Kaszubi sąsiadowali od zachodu ze Słowianami Połabckimi, a od wschodu z Prusami, natomiast na południu z Polanami. Od wieków poddawani byli oni wielu wpływom, w szczególności niemieckim, a wypierani byli przez wschód. Do dzisiejszych czasów zachowała się kaszubska część Pomorza Gdańskiego, którą zamieszkuje ponad 500 tysięcy rdzennych Kaszubów, którzy kultywują osobliwy język, charakter, tradycje i sposób życia, oznaki że wywodzą się od bardzo starego plemienia słowiańskiego. Obszar zamieszkania Kaszubów jest bardzo zwarty i obejmuje powiaty: kartuski, kościerski, wejherowski, człuchowski, lęborski, bytowski, chojnicki, pucki. Oprócz tego jest to najliczniejsza ludność etniczna w takich powiatach, jak: gdański, lęborski, słupski, człuchowski oraz w samym Trójmieście. W samej Gdyni mieszka blisko 70 tysięcy Kaszubów. Wielu Kaszubów posiada podwójną identyfikację etniczną kaszubską oraz narodową polską. Niektórzy z nich uważają, że są tylko i wyłącznie Kaszubami. Jedynym językiem regionalnym w Polsce jest właśnie niezwykły język kaszubski, a adnotacja ta znalazła się w ustawie : " o mniejszościach narodowych, etnicznych i języku regionalnym". W alfabecie kaszubskim można wyróżnić 34 litery, 6 z nich jest odmiennych niż w języku polskim. Kuchnia kaszubska charakteryzuje się mnogością potraw ze śledzi, w przeróżnych postaciach. Podaje się je jako smażone, duszone, pieczone czy też gotowane. W dawnych czasach był to główny przedmiot handlu, za sprawą którego mieszkańcy bogacili się i rozwijali miasta. Na Pomorzu śledź był ogólnodostępnym źródłem pożywienia, również dla ubogich, gdyz zapewniał dużo wartościowego białka. Najpopularniejszym na Kaszubach daniem są słynne obiadowe "pulczi ze sledza", warto będąc tam skosztować zupy z zółtej brukwi, która jest tradycyjnym, bardzo pożywnym daniem, na bazie gęsiny, brukwi, ziemniaków, doprawianym majerankiem. Kaszubi lubią zażywać tabakę i często sie do tego przyznają, produkując używkę domowymi metodami. Jest to bardzo silny zwyczaj na tamtych terenach, że czasem nawet w kościele można zaobserwować ludzi zażywających tabakę. Zwyczajem Kaszubów są doroczne spotkania w różnych miastach, podczas zjazdów. Zjazdy te są wyjątkową okolicznością i możliwością promowania kaszubszczyzny, w celach kultywowania tradycji tego pięknego regionu Polski, a także jako zamysł integracji Kaszubów. Wtedy zarówno mieszkańcy regionu, działacze Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, jak i samorządowcy manifestują swoją jedność kaszubską. Oprócz bogatych tradycji, konsekwentnemu ich przestrzeganiu, w Kaszubach urzeka piękna sceneria. Krajobrazy momentalnie chwytają za serce podróżnych, którzy tu chętnie powracają, by napawać się pięknem wszechobecnej zieleni i wspaniałej przestrzeni. Podczas wyprawy nad morze, nie można zapomnieć o wspaniałych miejscach naq Kaszubach, gdzie usłyszymy odgłosy nie tylko bytujących tam wspaniałych ptasich stad, ale również ciekawą i niemal egzotyczną gwarę w wykonaniu rdzennych kaszubów. Warto tu przyjechać choćby na chwilę.

 http://www.zk-p.pl/

Przykłady z dialektu małopolskiego

źródło: http://pl.wikipedia.org/

 Po zapoznaniu się z teorią przyszedł czas na część praktyczną. Będąc w Zakopanem, czy też na Podhalu często spotykamy się z gwarą góralską. Czy zdarza się Wam, że zastanawiacie się o co tak w ogóle chodzi tym góralom? Jeżeli tak zapoznajcie się z naszym słowniczkiem gwary góralskiej. Przedstawiamy tu najczęściej używane przez górali wyrazy:
baca - pasterz
ceper - przyjezdny 
zebyk - żebym
chałpa - dom 
warzyć -gotować
chawok - tutaj 
siedzom - siedzę
chłop - mąż 
nie peć - nie żarty
dudki - pieniądze
poseł - poszedł
duje - wieje
dyć - ale
dzisiok - dzisiaj
sędej - wszędzie
dźwierze -drzwi 
flasecka - flaszka
gacie - kalesony, spodnie
gazda - gospodarz
hala - łąka górsla
ino - tylko
izba - pokój


 Poniżej prezentujemy przykład tekstu gwarowego, mówionego, opisującego warunki życia przed rokiem 1939. Pokazuje on jednocześnie odmianę gwary z okolic Poręby Wielkiej i typ gwary przejściowej skłaniającej się ku mowie podhalańskiej:

  “Łowieseg my sioli, te zimniog jaki, jyncmiyj, ale się tło fszystkło..., bło tu tag jes, tu w górak tło tak: płocónteg głodu, a kóniec chleba. No tło jak się gdzie closi zarobieło, to się kupowało jeś, bło nie beło. Noz beło siedmioro. Brad mój to jeden beł w Krakowie, łucóny na kłowala (...)

 Tyn łowiesek, ta jag mówió pani, my sioli, tyn ziymniok i te jyncmiynia trłoho. Pszynica bło się niestraśnie łudawała. Nó i tak, jak się zarobieło, bło w lesie, tło furmani jeździli do lassa, bło to beł las pajski, tegło chrabiegło Włodzickiegło. Nó to łón tam tys spszedowoł s tegło, to się włozieło, to się zarobiało i Żydzi kupłowali wy Msany, nó i firmy takie łod niegło. To się wywłozieło tło dżewło i się zarobiało na chlyp. (...)

 Biyda beło, bło to nik, cłowieg nie zarobieł nigdzie grosła. Jageście gdzie dłostali rłobłoto, to czsza beło nie wiym cło dawać, zebyście mieli rłobłoto abło wos kto łupytoł. A dzisiog złote casy! Kłozdy dostanie rłobłoto.”

 Po rozmowach z góralami zachęcamy do wspólnych tańców i śpiewów. Hej! :)

 A oto film ukazujący znajomość gwary krakowskiej wśród mieszkańców Krakowa:

źródła:
http://pl.wiktionary.org/
http://pl.wikisource.org
http://gwarypolskie.uw.edu.pl